This post responds to the helpful comments I have received concerning my suggestion that Jerome might be the interpolator of the pericope adulterae (= PA) in John. Of course, any suggestion of this kind must ultimately be able to supply an account of the textual evidence.
Ambrose’s witness to the PA turns out to be highly significant because it dates to the same decade that Jerome released the Vulgate gospels, the first indirect witness to the PA in John. The question we must ask is whether Ambrose depended on a newly-minted Vulgate text or an existing Old Latin text. If Ambrose relied on a new Vulgate text, it is evident either that he cited rather freely or relied on a different edition — a possibility suggested by Jerome’s own citations of the PA, which differ from the standard Vulgate form. On the other hand, if Ambrose relied on an Old Latin text, it is not like any Old Latin text we have, though it shares some distinctive readings with the Old Latin witnesses.
The following table shows Ambrose’s agreements with the Old Latin and Vulgate texts in the pericope adulterae. Text shared with the Vulgate is green (104 units), text shared with at least one Old Latin witness is yellow (34 units), and text unique to Ambrose is red (71 units).1
MS 2 | MS 5 | MS 8 | MS 14 | Vulgate | Jerome, Pelagius | Ambrose, Epist 68 | Ambrose, Epist 50 | Ambrose, Misc 1 | Ambrose, Misc 2 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
John 8:4 | |||||||||
et | offerentes ergo eam (+ et W, + publice M) | ||||||||
dixerunt | dicunt | dixerunt | dixerunt | dixerunt | dixerunt | ||||
ad | |||||||||
illi | illi | ihm | ei | ei | |||||
temptantes | |||||||||
eum | |||||||||
sacerdotes | |||||||||
ut | |||||||||
haberent | |||||||||
accusare | |||||||||
eum | |||||||||
magister | magister | magister | [m]agister | magister | |||||
haec | haec | haec | haec | haec | hanc | ||||
mulier | mulier | mulier | mulier | mulier | mulierem | ||||
modo | modo | ||||||||
depraehensa | conpraehensa | deprehensa | depraehensa | deprehensa | inuenimus | ||||
est | est | est | est | est | |||||
sponte | palam | publice | |||||||
in | in | [in] | in | ||||||
moecata | adulterio | moecatione | adulterio | adulterio | moechantem | ||||
John 8:5 | |||||||||
2 | 5 | 8 | 14 | Vg | HI Pel | AM Ep 68 | |||
in | in | in | |||||||
lege | moyses | intellege | lege | lege | |||||
autem | autem | autem | autem | autem | scriptum est enim (autem r) | ||||
nobis | in | in | |||||||
lege | lege | ||||||||
moyses | moyses | Moses | Moysi (Moysis m) | ||||||
mandauit | praecepit | precepit | mandauit | mandavit | |||||
nobis | [n]obis | nobis | |||||||
moyses | |||||||||
ut | |||||||||
huiusmodi | tales | qui | huiusmodi | huiusmodi | omnem moecham | ||||
in | |||||||||
alturio | |||||||||
deprehenditur | |||||||||
lapidare | lapidare | lapidetur | lapidare | lapidare | lapidari | ||||
tu | tu | tu | tu | tu | tu | ||||
ergo | autem nunc | autem | autem | ergo | uero | ||||
quid | quid | quid | quid | quid | quid (qui E*) | ||||
dicis | dicis | dicis | di[ci]s | dicis | dicis | ||||
de | de | ||||||||
ea | ea | ||||||||
John 8:6 | |||||||||
2 | 5 | 8 | 14 | Vg | HI Pel | AM Ep 68 | AM Ep 50 | AM Iob | AM De spiritu |
hoc | haec | hoc | haec | quae | hoc | hoc | |||
enim | autem | autem | cum | igitur | |||||
dicebant | dicebant | dicebant | dicebant | dicerent | |||||
temptantes | temptantes | temptantes | temptantes | ||||||
illum | eum | eum | eum | ||||||
ut | ut | ut | ut | ||||||
haberent | haberent | [pos]sent | possent | ||||||
quomodo | causam | ||||||||
eum | eum | ||||||||
unde cum Iudaei | |||||||||
accusarent | adcusandi | accussare | accusare | accusarent | |||||
eum | eum | adulteram | |||||||
praeuidens | digito mystice etiam | ||||||||
dominus | dominus | dominus | |||||||
ihs | ihs | ihs | ihs | Iesus | at Iesus | Iesus | Iesus | Iesus | Iesus |
autem | autem | autem | autem | autem | |||||
inclinato | inclinatus | inclinato | inclinans | inclinans | inclinans | inclinato | inclinato | inclinato | |
[… | se | ||||||||
capite | capite | d]eorsum | deorsum | capite | capite | capite | |||
digito | digito | digito | digito | digito | digito | digito | digito | ||
supra | suo | suo | |||||||
terram | |||||||||
scribebat | scribebat | scribebat | scribebat | scribebat | scribebat | scribebat | scribebat | scribebat | scribebat |
in | in | in | in | in | in | in | in | in | |
terram | terram | terra | terra | terra | terra (terram Pl) | terra | terra | terra | |
cum a Iudaeis adultera esset oblata | |||||||||
John 8:7 | |||||||||
2 | 5 | 8 | 14 | Vg | HI Pel | AM Ep 68 | AM Ep 50 | AM David | |
et | |||||||||
cum | cum | cum | cu[m | cum | cum | ||||
ergo | autem | autem | aute]m | autem | |||||
perseuerarent | inmanerent | interrogarent | perseuerarent | perseverarent | exspectarent | ||||
interrogantes | interrogantes | expectantes | interrogantes | interrogantes | ut audirent | ||||
eum | eum | eum | eum | eum | |||||
quid | […] | ||||||||
diceret | |||||||||
et | |||||||||
adlebauit | erexit | erexit | erexit | erigens | |||||
capud | caput | ||||||||
se | se | se | se | ||||||
et | et | et | et | et | |||||
dixit | dixit | dixit | dixit | dixit | dixit | iterum erigit quasi dicturus sententiam et ait | |||
illis | illis | eis | eis | eis | |||||
si | |||||||||
quis | quis | quisque | qui | qui | qui | qui | qui | qui | |
uestrum | est | uestrum | |||||||
sine | sine | sine | sine | sine | sine | sine | sine | sine | |
peccato | peccato | delicto | peccato | peccato | peccato | peccato | peccato | peccato | |
est | est | es[t | est | est | est | est | est, inquit, | ||
ipse | uestrum | …] | vestrum | uestrum | (+ uestrum F P1 al., ~ est sine peccato M) | ||||
prior | prior | prior | primus | primus | prior | prior | prior | ||
super | super | in | in | ||||||
illam | eam | eam | [… | illam | |||||
iniciat | mittat | mittat | |||||||
super eam | |||||||||
lapidem | lapidem | lapidem | lap]ide[m] | lapidem | lapidem | lapidet | lapidet | lapidet | |
iactet | mit[tat] | mittat | eam | eam (lapidem in illam mittat F) | eam | ||||
John 8:8 | |||||||||
2 | 5 | 8 | 14 | Vg | HI Pel | AM Ep 68 | AM Ep 50 | ||
et | et | et | […] | et | et | ||||
iterum | iterum | iterum | iterum | iterum | |||||
se | |||||||||
inclinato | inclinatus | inclinas | inclinans | inclinato | |||||
capite | se | capite | |||||||
de | |||||||||
digito | digito | ||||||||
suo | |||||||||
supra | |||||||||
terram | |||||||||
hoc autem dixit et | |||||||||
scribebat | scribebat | scribebat | scribebat | scribebat | scribebat | ||||
in | in | in | in | in | |||||
terra | terram | terra | terra (terram Pa*) | terra | |||||
John 8:9 | |||||||||
2 | 5 | 8 | 14 | Vg | HI Pel | AM Ep 68 | AM Ep 50 | ||
illi | unusquisque | illi | |||||||
autem | autem | igitur | |||||||
cum | iudaeorum | cum | |||||||
audissent | audissent | audientes | audientes | audientes (+ autem P, audiens M*) | |||||
autem | autem | ||||||||
hoc uerbum | |||||||||
exierunt foras | |||||||||
unus | paulatim | […] | unus | unus (unum M) | illi | ||||
post | secedebant | post | post | post | |||||
unum | singuli | unum | unum | unum | |||||
exiebant | exiebant | exiebant | exiebant | exire coeperunt | |||||
singuli | |||||||||
incipientes | incipientes | adcipientes | incipientes | incipientes | incipientes | incipientes (insipientes M) | |||
a | a | a | a | a | a | ||||
senioribus | presbyteris | senioribus | […]bus | senioribus | senioribus | senioribus | |||
et sedebant cogitantes de se | uel quod ipsi plura haberent crimina qui diu uixerant uel qui priores (priorem B* F L P) uim intellexerunt sententiae quasi prudentiores | ||||||||
uti | |||||||||
omnes | omnes | ||||||||
exire | recesserunt | recedentibus ergo illis | |||||||
et | et | et | et | et | et | ||||
solusque | |||||||||
relictus | remansit | relictus | remansit | remansit | remansit | remansit | remansit | ||
est | est | ||||||||
ihs | ihs | ||||||||
solus | solus | solus | solus | solus | solus | solus | |||
ihs | Iesus | Iesus | |||||||
et | et | et | et | et | cum | et | |||
ecce | |||||||||
mulier | mulier | mulier | mulier | mulier | mulier | mulier | |||
illa | |||||||||
in | in | in | in | in | in | ||||
medio | medio | medio | me[dio] | medio | medio | ||||
cum | cui | ||||||||
esset | erat | stans | stans | locutus est Iesus | stans | ||||
John 8:10 | |||||||||
2 | 5 | 8 | 14 | Vg | HI Pel | AM Ep 68 | AM Ep 50 | ||
cum | cumque | et | |||||||
adleuasset | erigens | erexisset | erigens | erigens | eleuans | eleuans | |||
autem | autem | autem | autem | autem | |||||
capud | se | se | se | se | caput | caput | |||
ihs | ihs | ihs | ihs | Iesus | Iesus | ||||
dixit | dixit | dixit | dixit | dixit | dixit | ||||
ad | ad | ||||||||
ei | eam | ei | ei | ||||||
mulier | mulieri | mulier | mulier | mulier | mulieri (mulier B) | mulierem | |||
ait | |||||||||
ubi | ubi | ubi | […] | ubi | ubi | ubi | ubi | ||
sunt | sunt | sunt | sunt | sunt | sunt | sunt | sunt | ||
qui | qui | qui | qui | ||||||
te | te | te | te | ||||||
perduxerunt | accussabant | accusabant | accusabant | ||||||
nemo | nemo | nemo | nemo | nemo | nemo | nemo | nemo | ||
te | te | te | te | te | te | te | te | ||
condemnauit | lapidauit | condem[na]uit | condemnavit | condemnauit | lapidauit (condemnauit r) | lapidauit (condemnauit HSr) | |||
John 8:11 | |||||||||
2 | 5 | 8 | 14 | vg | HI Pel | AM Ep 68 | AM Ep 50 | AM Ep 64 | AM David |
iudicauit | |||||||||
dixit | |||||||||
et | et | et | et | ||||||
ad | |||||||||
illa | illa | illa | illa | illa | |||||
quae | quae | quae | |||||||
respondens | |||||||||
dixit | dixit | dixit | dixit | ait | respondit | respondit | |||
illi | |||||||||
nemo | nemo | nemo | nemo | nemo | nullus | nemo | nemo | ||
dne | dme | dne | dne | Domine | domine | domine | |||
ad | |||||||||
ille | |||||||||
dixit | dixit | dixit | dixit | dixit | responditque | et ait | dicit | ait | |
autem | autem | autem | autem | ||||||
ei | ei | ad illam | ei | ||||||
ihs | ihs | i[hs] | Iesus | Iesus | Iesus | Iesus | |||
ad illam | |||||||||
nec | nec | nec | nec | nec | neque | nec | nec | ||
ego | ego | ego | ego | ego | ego | ego | ego | ||
te | te | te | te | te | te | te | te (x F) | ||
iudico | condemno | damnabo | condemnabo | condemnabo | condemno | damnabo (condemnabo EFHMOSWd) | damnabo (damno r, condemnabo cett.) | ||
i | uade | uade | uade | vade | uade | uade | uade | uade | uade |
hinc | |||||||||
et | et | et | et | et | et | et | et | ||
ex | ex | ex | post | ||||||
amplius | hoc | hoc | ho[c] | amplius | amodo | amodo | amodo | amodo | haec |
uide | uide (x B, ~ uide amodo m) | uide | uide | ||||||
iam | iam | iam | iam | ||||||
noli | noli | noli | noli | noli | noli | ne (nec F) | ne | ne | ne |
peccare | peccare | peccare | peccare | peccare | peccare | pecces | pecces | pecces | pecces |
2 | 5 | 8 | 14 | vg | HI Pel | AM Ep 68 | AM Ep 50 | AM Ep 64 | AM David |